بر اساس گزارش سالانه اوپک، مجموع درآمد نفتی کشورهای عضو این سازمان در سال ۲۰۲۴ به ۶۵۱ میلیارد دلار رسید که نسبت به سال ۲۰۲۳، کاهش ۲۶ میلیارد دلاری را نشان می‌دهد. این افت می‌تواند نتیجه کاهش تقاضای جهانی نفت، نوسانات قیمت، محدودیت‌های تولید یا چالش‌های ژئوپلیتیکی مانند تحریم‌ها باشد.

عربستان سعودی؛ غول نفتی با کاهش درآمد

عربستان سعودی با درآمد ۲۲۳ میلیارد دلاری، ۳۴.۶ درصد از کل درآمد نفتی اوپک را به خود اختصاص داده و همچنان بزرگ‌ترین تولیدکننده و صادرکننده نفت این سازمان است. با این حال، این کشور با کاهش ۲۴ میلیارد دلاری درآمد نسبت به سال گذشته مواجه شده که ممکن است به دلیل کاهش تولید داوطلبانه برای تثبیت قیمت‌ها یا افت صادرات باشد.

ایران؛ جهش درآمدی در سایه تحریم‌ها

ایران با درآمد ۴۶ میلیارد دلاری، در رتبه ششم کشورهای عضو اوپک قرار دارد، اما با رشد ۵.۶ میلیارد دلاری نسبت به سال ۲۰۲۳، بیشترین افزایش مطلق درآمد نفتی را ثبت کرده است. این رشد می‌تواند ناشی از افزایش صادرات، تسهیل نسبی تحریم‌ها یا بهبود نرخ فروش باشد. با این حال، به دلیل تحریم‌های بانکی و قرارگیری در لیست سیاه FATF، بخش عمده این درآمدها به صورت نقدی وصول نمی‌شود و از طریق تهاتر کالا، واسطه‌ها یا روش‌های غیرمرسوم مدیریت می‌شود.

چالش‌های وصول درآمدهای نفتی ایران

گرچه آمارها از افزایش درآمد نفتی ایران حکایت دارند، اما این درآمدها به معنای دسترسی کامل به منابع ارزی نیست. موانع بانکی، هزینه‌های دور زدن تحریم‌ها و تخفیف‌های اجباری باعث شده که بخش قابل توجهی از این درآمدها یا بلوکه شود یا به صورت غیرنقدی و در قالب کالا وارد کشور شود. این موضوع اثربخشی اقتصادی این درآمدها را کاهش داده و مانع از استفاده کامل در توسعه یا بودجه عمومی می‌شود.

سایر اعضای اوپک؛ جایگاه‌ها و تغییرات

پس از عربستان، کشورهای عراق (۱۰۰ میلیارد دلار)، امارات (۷۷ میلیارد دلار)، کویت (۶۸ میلیارد دلار) و نیجریه (۴۷ میلیارد دلار) در رتبه‌های بعدی قرار دارند. ونزوئلا نیز با افزایش ۴۰ درصدی درآمد، بیشترین رشد نسبی را تجربه کرده است.

چشم‌انداز و ضرورت تنوع اقتصادی

کاهش کلی درآمدهای اوپک در سال ۲۰۲۴ زنگ خطری برای کشورهای وابسته به نفت است و بر ضرورت تنوع‌بخشی به اقتصاد تأکید دارد. برای ایران، رفع موانع بانکی و تعامل با نهادهای بین‌المللی می‌تواند راهگشای بهره‌برداری واقعی از درآمدهای نفتی باشد.