بازار؛ گروه کشاورزی: آفتاب گردان از جمله دانه های روغنی است که در برخی مناطق جهان کشت می شود و طبق آمارهای منتشر شده در سال ۲۰۲۴ صادرات جهانی دانه‌ های آفتابگردان در مجموع ۴.۶۵ میلیارد دلار ارزش داشته است. در شرایطی که طبق آمار فائو در مجموع، صادرات دانه‌ های آفتابگردان از سال ۲۰۲۰ که فروش صادراتی دانه‌ های آفتابگردان به ۴.۷۱ میلیارد دلار رسید، با کاهش متوسط ۱.۱ درصدی، از نظر ارزش کل ثابت ماند.

کاهش ۱۱درصدی ارزش صادراتی دانه های آفتابگردان نسبت به ۲۰۲۳

از سوی دیگر در مقایسه با سال ۲۰۲۳ که ارزش صادراتی این دانه روغنی ۵.۲۳ میلیارد دلار بوده است کاهشی ۱۱درصدی را به ثبت رسانده است.

نکته جالب توجه اینکه گیاهان آفتابگردان در واقع گلِ ملی اوکراین هستند با این وجود اوکراین به همراه روسیه تنها ۳.۴ درصد از درآمد جهانی حاصل از دانه‌ های آفتابگردان صادراتی را در سال ۲۰۲۴ به دست آوردند که نسبت به سال قبل تر ۷.۷ درصد کاهش یافته است. در بحث تجارت، دو دسته اصلی از دانه‌ های آفتابگردان تجاری فروخته شده وجود دارد که از طریق رنگ پوسته دانه قابل شناسایی هستند؛ دانه‌ های با پوسته سیاه جامد معمولاً برای استخراج روغن آفتابگردان فشرده می ‌شوند و دسته دیگر، پوسته‌ های راه‌راه سیاه و سفید دارند که گاهی اوقات تخمه آفتابگردان شیرینی ‌پزی نامیده می ‌شوند، زیرا بیشتر به عنوان میان وعده مصرف می‌ شوند.

پنج کشوری که در مجموع ۶۳.۴درصد از کل تخمه آفتابگردان صادر شده در ۲۰۲۴ را به فروش رسانده اند

طبق آمارها از نظر ارزش، ۵ صادر کننده بزرگ تخمه آفتابگردان «چین، رومانی، فرانسه، بلغارستان و ترکیه» هستند. این پنج تأمین‌ کننده اصلی روی هم رفته تقریباً دو سوم (۶۳.۴ درصد) از کل تخمه آفتابگردان صادر شده در سال ۲۰۲۴ را به فروش رسانده ‌اند.

در واقع طبق آمار موجود در سال ۲۰۲۴ چین با انجام صادراتی به ارزش بیش از ۸۱۹ میلیون دلار که تقریبا ۱۸درصد از کل صادرات دانه‌ های آفتابگردان جهان محسوب می شود در جایگاه نخست صادرات از نظر ارزش صادراتی قرار دارد. رومانی با ۷۲۴ میلیون دلار در جایگاه دوم و فرانسه با ۵۵۵ میلیون دلار نیز در جایگاه سوم صادرات قرار دارد.

طبق این گزارش بعد از سه کشور نامبرده صادر کنندگان دیگری همچون بلغارستان، ترکیه، مولداوی، مجارستان، ایالات متحده قزاقستان، روسیه، صربستان، اسپانیا، اتریش، اسلواکی، اوکراین، ایتالیا، آلمان، کرواسی، هلند، آرژانتین، قرار دارند. به این ترتیب از نظر ارزش ۲۰ کشور ذکر شده در این فهرست، ۹۵.۸ درصد از صادرات جهانی دانه‌ های آفتابگردان را در سال ۲۰۲۴ به خود اختصاص داده ‌اند.

همچنین در میان صادرکنندگان برتر، سریع ‌ترین رشد صادرات دانه‌ های آفتابگردان نسبت به سال ۲۰۲۳ به مولداوی با ۱۲۰درصد افزایش، صربستان با ۵۲درصد افزایش، مجارستان و ترکیه اختصاص دارد.

از سوی دیگر در میان کشورهایی که کاهش فروش دانه‌ های آفتابگردان صادراتی خود را تجربه کردند اوکراین با ۷۶درصد کاهش قرار دارد و پس از آن اسپانیا با کاهش ۳۸ درصدی، اتریش، بلغارستان و آرژانتین قرار دارند.

کشورهای آسیایی در جایگاه دوم صادرات

از سوی دیگر با در نظر گرفتن دیدگاه قاره ‌ای، فروشندگان مستقر در اروپا با محموله ‌هایی به ارزش ۳.۱ میلیارد دلار یا ۶۶.۷درصد از کل جهانی، بالاترین ارزش دلاری تخمه آفتابگردان صادراتی را در سال ۲۰۲۴ عرضه کردند. در جایگاه دوم، صادرکنندگان آسیا (۲۷.۴درصد) و پس از آنها صادرکنندگان آمریکای شمالی (۴درصد)، آمریکای لاتین (۱.۱درصد) آفریقا سپس استرالیا و نیوزیلند از اقیانوسیه قرار داشتند.

لیست کشورها با بیشترین واردات تخمه آفتابگردان

از آن طرف در بحث بزرگترین خریداران تخمه آفتابگردان وارداتی با تغییر تمرکز به واردات، ۵ وارد کننده اصلی دانه‌ های آفتابگردان در سال ۲۰۲۴ «بلغارستان، هلند، رومانی، روسیه و اسپانیا» بودند. روی هم رفته، این زیر مجموعه از کشورهای اصلی وارد کننده، بیش از یک سوم یعنی حدود ۳۴ درصد از دانه‌ های آفتابگردان وارداتی جهان را بر اساس ارزش دلاری خریداری کرده ‌اند.

درصدهای فوق نشان می‌ دهد که کل ۹۶ صادر کننده دانه‌ های آفتابگردان در مقایسه با ۱۷۴ کشور، جزیره و منطقه خریدار، گروه متمرکزتری هستند به این معنا که ۵ وارد کننده اصلی، بخش کوچکتری از کل دانه‌ های آفتابگردان وارداتی جهان را با حدود ۳۴ درصد در مقایسه با ۶۳.۴درصد برای ۵ کشور صادر کننده پیشرو به خود اختصاص داده ‌اند. در واقع هزینه‌ های جهانی برای واردات دانه‌ های آفتابگردان نیز نسبت به سال ۲۰۲۰ به میزان ۲.۷درصد کاهش یافته و در مقایسه با سال ۲۰۲۳ نیز ۱۴.۸ درصد کاهش یافته است.

طبق آمارها کشورهای بلغارستان با ۴۴۹ میلیون دلار که بیش از ۹درصد از کل واردات دانه های آفتابگردان است در جایگاه اول واردات جای دارد و پس از آن هلند با ۳۲۰ میلیون دلار، رومانی با ۳۱۶ میلیون دلار، روسیه با ۲۸۲ میلیون دلار و اسپانیا با ۲۷۴ میلیون دلار جای دارد.

ایران در حالی در سال ۲۰۲۴ در جایگاه دوازدهم واردات تخمه آفتابگردان قرار گرفته که از نظر ارزش واردات در مقایسه با سال ۲۰۲۳ به میزان ۵۳ درصد خرید خود را افزایش داده است

همچنین در این گزارش آمده بعد از پنج وارد کننده نامبرده کشورهای دیگری همچون آلمان، فرانسه، اوکراین، ترکیه، مجارستان، عراق، ایران، اتریش، قزاقستان، ایالات متحده، جمهوری چک، ایتالیا، چین، پرتغال، بلژیکی، قرار دارند. به این ترتیب از نظر ارزش وارداتی، ۲۰کشور نامبرده حدود ۷۹درصد از کل دانه‌ های آفتابگردان وارداتی را در سال ۲۰۲۴ خریداری کرده ‌اند.

از سوی دیگر آمارهای فائو نشان می دهد در میان واردکنندگان برتر، سریع ‌ترین رشد نسبت به سال ۲۰۲۳ به ایران با حدود ۵۳درصد افزایش خرید تعلق گرفته و پس از آن روسیه، بلغارستان و عراق کشورهایی هستند که خرید بین المللی دانه های آفتابگردان را از نظر ارزش وارداتی افزایش داده اند. در طرف دیگر کشورهایی که کاهش خرید دانه‌ های آفتابگردان وارداتی خود را ثبت کردند، عبارتند از: ترکیه، چین، بلژیک، ایتالیا و فرانسه.

همچنین در مورد واردات جهانی دانه‌ های آفتابگردان بر اساس قاره، بیش از دو سوم که بالغ بر ۷۰درصد از دانه‌ های آفتابگردان خریداری شده در بازارهای بین ‌المللی محسوب می شود به اروپا تعلق گرفته و پس از آن آسیا با ۲۲درصد، آمریکای شمالی با ۴درصد، آفریقا با ۲.۳ درصد، آمریکای لاتین و سپس اقیانوسیه در رده های بعدی قرار دارند.

میانگین قیمت دانه های آفتابگردان وارداتی در سال ۲۰۲۴

از سوی دیگر داده های آماری بیانگر این است که از نظر قیمت نیز، برای سال ۲۰۲۴ میانگین قیمت واحد پرداخت شده توسط واردکنندگان دانه‌ های آفتابگردان ۹۱۵ دلار در هر تن محاسبه شده است. این مبلغ دلاری بیانگر کاهش ۳۱.۴ درصدی نسبت به میانگین نرخ تناژ ۱۳۳۴ دلار برای دانه‌ های آفتابگردان وارداتی یک سال قبل یعنی در طول سال ۲۰۲۳ است.